JAK SIĘ WIDZĄ, TAK SIĘ PISZĄ – BADANIE TALIS (cz. 1)

Pod koniec minionego roku szkolnego ukazały się w mediach informacje na temat badania TALIS omówionego w dokumencie IBE*. Większość doniesień prasowych skupiała się na ciekawostkach typu „statystyczny polski nauczyciel to kobieta w wieku 42 lat, wykształcona lepiej niż koledzy z innych krajów uczestniczących w badaniu…” oraz streszczeniu streszczenia zawartego na początku dokumentu. Na prasowego newsa wystarczy, my natomiast chcemy zająć się problemem głębiej i zaprosić do dyskusji.

CO TO JEST BADANIE TALIS

Na początek kilka słów o samym badaniu. Międzynarodowe badanie TALIS (Teaching and Learning Interntional Survey) przeprowadzono po raz drugi – Polska brała udział również w pierwszej edycji. Celem badania jest dostarczenie informacji na temat nauczycieli i nauczania do międzynarodowych porównań systemów edukacyjnych z obszarów takich zagadnień, jak:

• możliwości rozwoju zawodowego,
• przekonania i praktyki w zakresie nauczania,
• ocena pracy nauczycieli,
• w przypadku dyrektorów: przywództwo, zarządzanie i klimat szkoły.

Pozwala to na sformułowanie wniosków dotyczących wpływu polityki postępowania wobec nauczycieli na środowisko nauczania w szkołach. Ponieważ badanie TALIS wykorzystuje wyłącznie metodę deklaracji nauczycieli i dyrektorów, otrzymany obraz pokazuje warunki pracy nauczyciela widziane jego oczami. Daje to ciekawy obraz samoświadomości nauczycieli oraz – jak się okazało w kilku przypadkach – pokazuje rozbieżne opinie na ten sam temat nauczycieli i uczniów (raport IBE przywołuje w tym celu inne badania). Pełny raport z badania TALIS ukaże się w grudniu, a wstępny raport, na który powołujemy się w niniejszym artykule, jest dostępny tutaj.

ODMŁODZIĆ KADRĘ

W dokumencie sugeruje się, że ze względu na podwyższającą się z roku na rok średnią wieku nauczycieli, należałoby się zastanowić, jak zachęcić młodych ludzi do wybierania tego zawodu. My jednak się zastanawiamy, czy brak „świeżej krwi” w gronie pedagogicznym to tylko przejaw niechęci kolejnych pokoleń do bycia nauczycielami? Przyczyny tkwią raczej gdzie indziej. Starzeje się całe społeczeństwo, dotyka to wszystkich sfer życia społecznego i wszelkich zawodów. Dzieje się tak w całej Europie, więc nie jest to problem nagły czy nieznany. Z powodu długo utrzymującego się niżu demograficznego mamy po prostu mniej absolwentów wszystkich kierunków, w takim razie również nauczycielskich. Czy jednak ci nieliczni, którzy zdecydowali się pracować w szkole, są przyjmowani z otwartymi rękami? Może i tak by było, gdyby znalazło się dla nich miejsce. Jednak podniesiono wiek emerytalny i miejsce zajmują nauczyciele, którzy jeszcze kilka lat temu zwolniliby je młodym, czyli proces przedłuży się około 15 lat. Dodatkowo zamiast zatrudniać, szkoły ciągle redukują liczbę etatów – w każdym roku szkolnym zwalniane są tysiące nauczycieli. Problemem więc nie jest niechęć młodych do zawodu...

ZOSTAŃ NAUCZYCIELEM!

Nie mamy bezpośredniego wpływu na politykę oświatową – nie stworzymy nowych miejsc pracy w szkole (chyba że sami, jako nauczyciele przejęci problemami demograficznymi, zajęliśmy się powiększaniem przyrostu naturalnego i niebawem przyprowadzimy do pierwszej klasy więcej dzieci, niż jest ich obecnie). Zostawmy więc smutne rozważania i spróbujmy stworzyć listę zalet nauczycielskiej pracy na czasy, kiedy już będziemy tych młodych zachęcać. Co nas trzyma w zawodzie nauczyciela? Jakie czerpiemy z niego korzyści? Co było naszą motywacją, kiedy wybieraliśmy ten zawód? Co motywowało naszych znajomych? Co pociąga kobiety, a co mężczyzn? Czego inni mogą nauczycielom pozazdrościć? Oczywiście na każdy argument znajdzie się kontrargument (na przykład nie wszyscy lubią mieć obowiązkowy urlop latem i nie wszyscy mają tego urlopu dwa miesiące…), i oczywiście nie lubimy, kiedy nam się wytyka „przywileje”, ale zapomnijmy na chwilę o atakach nienauczycieli, nie polemizujmy – stwórzmy po prostu listę pozytywną.

Na początek dwa argumenty naszych znajomych, poproszonych o wymienienie pierwszej rzeczy, która przychodzi im do głowy jako odpowiedź na pytanie „Co jest dobrego w byciu nauczycielem”.

1. Świadomość, że mam wpływ na rozwój młodych ludzi. Przykład – jeden z licealistów w szkole dla dorosłych podszedł przed lekcją i powiedział „Tak fajnie nam pani w piątek opowiadała o teatrze, że wziąłem dziewczynę i poszliśmy na przedstawienie. Oboje po raz pierwszy”.
2. Moje dzieci nie muszą przesiadywać w przedszkolu czy szkolnej świetlicy do zamknięcia, bo dyrektorka tak mi ułożyła plan, że najpóźniej o 14.00 mogę je odebrać i być z nimi w domu.

Lista do uzupełnienia – zapraszamy!

* Hernik K., Malinowska K., Piwowarski R., Przewłocka J., Smak M. i Wichrowski A. (2014), Polscy nauczyciele i dyrektorzy na tle międzynarodowym. Główne wyniki badania TALIS 2013, Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.